Podstawową komórka organizacyjną byłego I Batalionu Pogranicznego „Poznańskiego” byli żołnierze – Polacy, którzy sformułowali w dniu 10. XI. 1918 r. w Ostrowie Wielkopolskim pierwszą regularną formacje wojskową pod nazwą I Pułk Piechoty. Istnienie tej jawnej polskiej formacji nie było możliwe w ówczesnym położeniu politycznym zaboru pruskiego. Po kilkudniowym życiu nastąpiła stopniowa likwidacja 1 Pułku Piechoty w Ostrowie. Cześć żołnierzy z tego pułku przeszła z bronią w ręku przez granicę zieloną, oddając się do dyspozycji polskim władzom wojskowym w Kaliszu. Posiadaną zaś przez 1 Pułk Ostrowski broń i ekwipunek przewożono pod rozmaitymi pozorami przez kordon do Kalisza, by w ten sposób zasilić młodą, do czynu zrywającą się armię polską. Prócz części ochotników 1 Pułku Piechoty w Ostrowie znaleźli się niebawem w Kaliszu i inni Ostrowiacy, których porwała chęć natychmiastowego oddania się służbie w Armii Polskiej. Bardzo przychylnie przez władze kaliskie przyjęci Poznaniacy sformułowali osobną formację, której podstawy organizacyjne dał rozkaz Sztabu Generalnego w Warszawie z dnia 4. XII.1918r. nr 41. Na to złożyło się wiele czynników: Polska Organizacja Wojskowa, Dowództwo Okręgu Wojskowego w Kaliszu, Sztab Generalny w Warszawie, Powiatowa Rada Ludowa w Ostrowie i szerokie poparcie ludności powiatu ostrowskiego bez różnicy stanu i przekonań politycznych. Formacja ta początkowo stacjonowała w Kaliszu w „Domu Popów” przy ulicy Niecałej 1, później w tzw. Koszarach Łódzkich przy szosie Łódzkiej nr 9. Z dnia na dzień zasilana dalszymi ochotnikami z Ostrowa i okolicy, którzy przez zieloną granice napływali do formacji.

Dnia 2 XII 1918 r. pierwszy oddział Batalionu wyparł ze Szczypiorna liczniejszą od siebie i znacznie lepiej uzbrojoną załogę niemiecką nabywając koszary, w których się zakwaterował. Dla Armii polskiej zdobycie niemieckie zapasy mianowicie 400 wagonów owsa, składnicę tą zaopatrzono w ekwipunek obóz jeńców wraz z nowocześnie urządzoną elektrownią. Załoga niemiecka nie stawiała oporu słabszemu od siebie oddziałowi. Wyparta załoga niemiecka przed opuszczeniem koszar użyła podstępu. Założyła ona w piecach opuszczonych koszar ręczne granaty. Na czas jednak odkryli ten podstęp Polacy. Po zajęciu Szczypiorna rozpoczął się ważny okres największego rozwoju. Równocześnie z przeszkoleniem żołnierzy szła praca werbunkowa na terenie Wielkopolski, która koncentrowała się w ostrowskiej Powiatowej Radzie Narodowej. Opinia Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu spowodowała, że dla uniknięcia ewentualnych przedwczesnych konfliktów politycznych formacja przybrała około 7.XII1918roku konspiracyjną nazwę Batalion Pograniczny w Szczypiornie. Pod koniec grudnia 1918r. Baon liczy trzy kompanie gotowe do boju, w tym jedna kompanie karabinów maszynowych. W południe dnia 27.XII 1918 na skutek prowokacji niemieckiej baon przeszedł chrzest ogniowy pod wsią Boczków, przy czym poległ szeregowiec Jan Mertka, a ciężko ranny został szeregowiec Czesław Radajewski.

W nocy z 29 na 30. XI.1918 roku Batalion przekroczył granicę, a rozbroiwszy załogę niemiecka zajął Skalmierzyce i Śliwniki. Sztab Batalionu brał w dniu 31.XII.1918 roku udział w oswobodzeniu Ostrowa Wlkp. Czyn ten był początkiem szerokiej akcji wyzwolenia południowych połaci Wielkopolski. Została ona wsparta pociągiem pancernym „Poznańczyk” z obsadzonym przez kompanię karabiów maszynowych I Batalionu, a nadesłanym przez Sztab Generalny z Warszawy z ,…. Sztabu Baonu wyszła inicjatywa wzniecenia powstania w powiecie krotoszyńskim przez udany wypad na Krotoszyn w dniu 1 stycznia 1919 r Akcje tę przeprowadził pociąg pancerny „Poznańczyk” z załogą karabinów maszynowych z Szczypiorna i oddziałami powstańczymi z Pleszewa i Ostrowa. W dniu 3 stycznia 1919 roku dowództwo Baonu wysłało do Zdun na pomoc powstańcom i osłonę Krotoszyna 1 kompanie i 1 pluton karabinów maszynowych. Sztab Baonu objął również z początkiem stycznia 1919 roku dowództwo nad ruchem zbrojnym w powiatach odolanowskim i ostrowskim. Formacje liniowe Baonu na froncie południowym w powstaniu wielkopolskim były podstawą organizacyjną Ostrowskiego Okręgu Wojskowego, którego dowództwo przejął Sztab Baonu. Część podoficerów i szeregowców przeszła do pułku Ziemi Kaliskiej, późniejszego 29 Pułku Strzelców Kaniowskich w charakterze instruktorów. Powstała w Szczypiornie reszta formacji zasilana napływem rekrutantów z wyzwolonych południowych powiatów wlkp. Szczypiorniacy walczyli w powstaniu wlkp. pod Zdunami, Ligową, Kobylogórą, Rogoszycami, Parzynwem. Szczypiorniacy brali również udział w powstaniach śląskich. Obficie ziemię ojczystą zrosili krwią ci, którzy w listopadzie grudniu 1918 roku po odbyciu czteroletniej twardej służby frontowej w armii zaborczej porzucili domy, aby na wolnej już ziemi kaliskiej tworzyć bratnie koło żołnierskie, którego wspólnym celem było wyzwolenie spod jarzma wroga ukochanej ojczyzny.

zródło - http://szczypiorno.info/informacje/historia/powstanie-wielkopolskie-2/powstanie-wielkopolskie/